Ka whakaatuhia te peita tino tawhito mō Aotearoa e mau ana ki te kohinga toi a Te Papa, arā, ki Toi Art, te wharetoi o Te Papa. Nō Ūropi te peita nei. Koia tētahi o ngā tino taonga i roto i te whakaaturanga o Tamatea: He Tūtakinga Tuku Iho | Legacies of Encounter, ka whakatuwherahia ā te Rāhoroi te 9 o Whiringa-ā-rangi.
He peita onge tēnei, ko Waterfall in Dusky Bay with Maori canoe te ingoa. He mea peita nā William Hodges, te ringatoi whai pūtea tuatahi i te tā i ngā tāngata me te takoto o tēnei whenua. I mahi ia hei ringatoi i te terenga tuarua o Kāpene Cook ki Te Moananui-a-Kiwa mā te Resolution mai i te tau 1772-75.
Nō te ūnga mai o te Resolution ki Tamatea, i te ngahuru o te tau 1773, ka tū te tūtakinga tuatahi o ngā Māori o te tonga me te Pākehā. E rima wiki te roa o te noho o te Resolution ki Tamatea. He mea whakaawe te peita a Hodges i taua tūtakinga, waihoki, hei tā ngā kōrero nō taua wā, he pai ngā whakawhitinga, e kaingākau ana ngā iwi e rua ki te ako i ngā kōrero mō iwi kē.
E tū ana a Tamatea: Legacies of Encounter i te taha o ngā taonga me ngā mahinga toi a Mark Adams rāua ko Colin McCahon. Nā Tākuta Rebecca Rice, arā, ko te Curator Historical New Zealand Art rāua ko Megan Tamati-Quennell (nō Te Ātiawa me Ngāi Tahu), arā, ko te Curator Modern & Contemporary Māori & Indigenous Art te whakaaturanga i whakarite, ka whai wāhi hoki a Ngāi Tahu ki Murihiku me Te Rūnanga o Ngāi Tahu.
E mau ana ēnei taonga i ngā kōrero mō te noho o te tangata ki Tamatea, ka hia rau tau ki muri, me te noho ā-tau a te Māori nō te tonga ki taua takiwā. I kitea ngā taonga katoa ki Tamatea, e pātata ana rānei ki reira, otirā, he rākau atua ahurei tētahi – he tohu whakahirahira tēnā nō ngā tohunga o neherā.
Hei tā te Kaihautū o Te Papa, hei tā Tākuta Arapata Hakiwai, mā ngā taonga nei, ka tūhura mai te ao toi, te ao pūtaiao me ngā tikanga ā-iwi nō te wā o te tūtakinga o te tau 1773.
“He kitenga taonga, he hokinga mahara, ki ngā tāngata me ngā tikanga a te rohe o Tamatea, i mua mai i te taenga mai o te Pākehā,” tana kī.
Hei tā Tākuta Rice rāua ko Ms Tamati-Quennell, he mea nui ki te kite i te peita a Hodges i roto i ngā horopaki maha, arā, kia whakaawea te kaimātakitaki ki te tūhura i ngā kōrero tuku iho mō taua tūtakinga tuatahi – e pā ana ki te noho o te Māori o te tonga, ki te ao toi o Aotearoa hoki.
Hei tā te tokorua rā, “Ki ngā ringatoi e whai ana i ōna tapuwae, pērā i a Mark Adams, ko William Hodges tētahi o ngā tīpuna nui o te mahi peita whakaahua taiao ki Aotearoa.”
E rua ngā mahinga toi nā tētahi o ngā ringatoi o te ao toi hou o Aotearoa, arā, nā Colin McCahon, mai i tana kohinga peita e kīia ana ko Waterfall. Ka puta mai te tuatahi o aua peita – nui atu i te kotahi rau peita te katoa – i te tau 1964. He mea whakaawe nā ngā peita a Hodges mō Cascade Falls i Tamatea.
Neke atu i te toru tekau tau a Mark Adams, he kaitangowhakaahua o te ao hou, e toro atu ana ki ngā kōrero tuku iho mō muri atu, mō mua mai hoki o te taunga mai o te Pākehā ki Aotearoa. Kei te whakaaturanga nei tētahi whiwhinga hou i a Adams; he whakaahua, e whā ngā wāhanga, ko Nine Fathoms Passage te ingoa. He whakahoki tērā ki Waterfall in Dusky Bay with a Maori Canoe nā William Hodges.
Hei tā te Kaiwhakahaere o Te Rūnanga o Ngāi Tahu, hei tā Lisa Tumahai, e tika ana kua hoki mai te peita a Hodges ki tōna kāinga, ki Aotearoa, i te mea, koia hoki tētahi o ngā tānga tuatahi a te Pākehā mō ngā tīpuna o te tonga o Te Waipounamu.
“He pai te tūtakinga o ngā kaihoe a Cook me ngā whānau o ngā Māori o te tonga ki Tamatea i te tau 1773. He mea nui kia kitea tēnei tānga o ō mātou tīpuna e Ngāi Tahu Whānui, waihoki e ngā whānau e whakapapa ana ki Murihiku.”
Kua waihangatia hoki tētahi mahinga oro e Mara TK, arā, ko tētahi o ngā ringatoi nui o Aotearoa. Kua whakaemihia e ia ngā oro nō Tamatea tonu, he mea hopu nā tētahi kaihanga kiriata, nā Braydon Moloney me tētahi waiata nā Cheree Downes i tito, i waiata hoki ki te motu o Pukenui.
I te rā o te whakatuwheratanga, ka takina e Tā Tīpene O'Regan, he kaumātua nō Ngāi Tahu, he mātanga ingoa wāhi hoki, ngā kōrero tuku iho mō Murihiku.
Hei te 3 o Poutūterangi 2020, ka whakahaerehia e Kaihaukai Art Collective tētahi pō whakatangitangi puoru me te kai ki Te Papa. Ko Kaihaukai Art Collective tētahi tokorua nō Ngāi Tahu, arā, ko Simon Kaan rāua ko Ron Bull jr. Nā rāua ētahi kaupapa toi i whakatū ki Aotearoa, ki rāwāhi hoki. He kaupapa ēnei e hāngai ana ki ngā kai a te iwi taketake, ki ngā tikanga me te whakapapa.
Nā Te Puna Tahua, i runga i te pūtea o Tuia – Encounters 250 tētahi wāhi o Waterfall in Dusky Bay with Maori canoe i utu.
KUA MUTU
Kōrero mā ngā ētita
Mō Waterfall in Dusky Bay with Maori Canoe
Ka riro i a Te Papa te peita o Waterfall in Dusky Bay with Maori Canoe, nā William Hodges, hei wāhi o ngā toi ā-motu o Aotearoa i te tau 2019.
Neke atu i te 200 tau te peita e mau ana ki tētahi kohinga tūmataiti ki Ingarangi. E $685,000 te utu.
E 420mm x 570mm te rahi o te mahinga toi. Nā William Hodges te peita, he ringatoi nō Ingarangi, e mahi ana hei kaitā hoahoa i te terenga tuarua o Kāpene Cook ki Te Moananui-a-Kiwa i runga i te Resolution mai i te tau 1772-75. Ko Hodges te ringatoi nui rawa nō Peretania, ko ia hoki te ringatoi whai utu tuatahi i tau mai ki Aotearoa i te rautau tekau mā waru.
He tirohanga rangatira tāna i tā ai mō Tamatea: e rere iho ana tētahi hīrere mā ngā rākau māori, ki tētahi puna wai hōhonu, he kārikiuri te tae. Kei muri rā anō ngā maunga e tū rangatira ana; kei rō waka ngā tīpuna nō te tonga, e mau ana i ngā hoe nunui.
William Hodges (1744-97)
He ringapeita a Hodges nō Ingarangi. I whakangungua e tētahi o ngā mātanga peita whakaahua taiao nō Peretania, e Richard Wilson. Ka puta atu ia i āna akoranga, ka hou tōna rongo hei ringatoi matua i waenga i te reanga hou o ngā ringapeita nō Peretania.
I te tau 1787, ka kopoua a Hodges hei mema o tētahi o ngā whare rangatira o Rānana, arā, o te Royal Academy, he whakahaere whai utu, i whakatūria i te tau 1768 hei whakatairanga, hei whakaatu hoki i ngā mahinga toi.
E rua ngā terenga nui ō Hodges i roto i āna mahi toi. Ko te terenga tuatahi, ko tana whakatūnga hei ringatā hoahoa i te terenga tuarua o Cook ki Te Moananui-a-Kiwa, ki runga i te Resolution mai i te tau 1772-75. I tae atu ia ki Īnia i tana terenga tuarua i te tau 1780-83. He pānga nui o ēnei haerenga e rua ki te whakatipunga ake o te Emepaea o Peretania.
I raro i tana tūranga hei ringatoi ki runga i te Resolution, ko te mahia a Hodges, he tā, he peita hoki i ngā wāhi me ngā tāngata i kitea i te wā o te terenga tuarua o Cook, i te mea, hei tā Cook, 'e hāngai ake ana' te pikitia 'i ngā tuhinga kupu anake.' Nā whai anō, ko Hodges te ringatoi tuatahi i utua ki te tā i ngā whenua me ngā tāngata o waho atu o Ūropi, arā, ki Te Moananui-a-Kiwa, ki Āhia hoki i te wā o ngā toronga nui o te ringa hao o te kīngitanga o Ingarangi.
Mō Tamatea
He whenua Māori a Tamatea, he whenua whakahirahira hoki ki te iwi o Ngāi Tahu. Hei tā ngā kōrero tuku iho a ngā Māori o te tonga, ko ngā kokoru o Te Rua o te Moko, ngā rauawa o Te Waka o Aoraki.
Ka hia rautau, ngā Māori o te tonga e toro haere ana i te tahatai o Tamatea i te paunga o te raumati me te ngahuru hei hopu kēkeno, manu me ngā ika. Kua kitea he waka, he wharerau, he nohanga ana, he taputapu, he umu, he rua kai, he rua para me te whakakai, kei ngā rua whai para tangata. Kei te taunaki ērā putanga i ngā kōrero tuku iho a te iwi mō ngā nohanga ā-tau o ngā Māori o te tonga ki Tamatea i ngā wā o mua.
Close te reo Māori text