He tau hou
Ka hau ake a Matariki, a Puanga ka hui te whānau, ka tere atu ngā mahara ki te tau kua hipa, ka whiua he hākari, ā, ka titiro whakamua ki te tau e tū mai nei.
He iwi mātai whetū ngā tūpuna. I ngā pō o Haratua, ka ngaro a Matariki i te tirohanga kanohi. Tāria te wā, ka mahuta ake te kāhui whetū o Matariki i te atapō.
E ai ki te maramataka, ko te aranga mai o Matariki te tohu o te tau hou. Ki ētehi iwi o Te Tai Hau-ā-uru, o Te Waipounamu ko Puanga kē te whetū tohu i te tau hou.
Ka puta Matariki ka rere Whānui.
Ko te tohu tēnā o te tau e!
Tērā ētehi whakamārama e rua mō Matariki: ko ngā mata ariki ko ngā mata riki rānei.
Ehara i te mea he rite tonu te wā e ara ake ai te kāhui o Matariki i te tau. Ki tā ētehi iwi, ka kitea tuatahitia tōna mahutatanga ake i te atapō, koia te tau hou Māori. Ki tā ētehi atu iwi, kia kōwhiti, kia hua rānei te marama i muri mai i te aranga o te kāhui whetū koia kē te tīmatanga o te tau hou.
Te Whakanui i a Matariki
Ka kapokapo mai te kāhui whetū o Matariki i te atatū, he tohu whakatairanga mā te tangata, kauheke mai, tamariki mai. Puta noa i Aotearoa, ka whakamine mai te tangata ka hoki mahara atu ki te iwi nui kei te pō, ka kai tahi, ka waiata, ka kōrero tahi anō hoki.
I ahatia ngā tūpuna i te wā o Matariki?
Ka ara ake te kāhui whetū o Matariki i te wā o te makariri, i te takiwā o te takanga o te rā (te rā poto rawa o te tau). Ā, ka roa ngā rā, ka toro atu ki te wā o te Kōanga, ki te Raumati rā anō. I te wā i a rātou mā, pēnei i ēnei rā, he kaupapa a Matariki hei kawe i ngā tūmanako o te whānau – he tohu nō te whakarauora, nō te whakaohooho, nō te tau hou e tū mai nei.
Māoka ko te hunu
Ka kitea a Matariki, kua mutu noa te hauhake māra, te kōtutu manu, te pāwhara ika me ērā mahi kai a te iwi. Kua kī ngā pātaka i te kai, kua mutu ngā mahi i te māra, ā, kua wātea te whānau ki te noho ngātahi, ki ngā mahi a te whare wānanga, a te whare tapere hoki.
Ngā kai a Matariki, nāna i ao ake ki runga
Ka mātaihia te kāhui whetū o Matariki ki te kimi i ōna tohu. Mehemea he mārama te kite i ngā whetū e pīrakorako mai ana, he mahana te tau e tū mai nei, he nui ngā hua ka puta i ngā māra kai. Mehemea e rehurehu ana te āhua o ngā whetū, he makariri te tau, he iti te kai.
Te kāinga
Ka piri te whānau ki te takuahi i ngā pō roa o te Hōtoke, ka kōrero mō te tau kua hipa, ka titiro whakamua ki te tau e tū mai nei. He wānanga, he kōrero tuku iho, he kōrero pūrākau te mahi.
Te whare tapere
Koia te whare whakangahau o te iwi. Ōna taonga ko te kōrero, ko te haka, ko te waiata, ko te taonga puoro, ko te karetao, ko ngā taonga a Wharawhara, ā, ko ngā tākaro anō hoki. E pēnei ana te kaupapa nui o te whare tapere:
Kia kawea tātou e te rēhia
Nā, ko te whare tapere tētahi o ngā whakahaere nui a te iwi i muri mai i te hautanga a Matariki.
Kua takitahi ngā whetū o Matariki
Ko Matariki te wā e mahara atu ai te whānau ki te hunga kua whetūrangitia i te tau kua hipa. Mō te roanga atu o te tau, e ihu oneone ana te whānau katoa, engari anō a Matariki, he wā whakatā.
Close te reo Māori text